اخبار جعلی به شایعات و اخبار نادرستی گفته می‌شود که به شکل خبر واقعی منتشر می‌گردند. 👺 این اخبار به منظور ایجاد توجه و با اهداف سیاسی و اجتماعی ایجاد می‌شوند. در این مطلب از کلاسیک وب با آموزش ۱۰ راه تشخیص اخبار جعلی در سایت ها و شبکه های اجتماعی در خدمت شما هستیم.

راه های تشخیص اخبار جعلی

?How to Identify Fake News

اخبار جعلی معمولاً در دو دسته قرار می‌گیرند. دسته نخست اخبار جعلی عمدی هستند. مردم با وجود آگاهی به دروغ بودن این دسته از اخبار همچنان دست به انتشار آنها می‌زنند. این دسته بیشتر به منظور ایجاد ترافیک برای وبسایت‌ها یا دستکاری افکار عمومی ایجاد می‌گردند. دسته دوم جعلیاتی هستند که در آن‌ها رگه‌هایی از حقیقت وجود دارند. به طور معمول این دسته از اخبار جعلی یا ناشی از شایعه سازی هستند یا به خاطر بررسی نشدن دقیق حقایق توسط نویسنده‌ها انتشار می‌یابند.

تشخیص اخبار جعلی

انتشار اخبار جعلی مساله تازه ای نیست. در واقع عبارت «خبر جعلی» در قرن نوزدهم میلادی مورد استفاده قرار گرفته است. در گذشته مردم اخبار خود را از روزنامه‌هایی می‌گرفتند که نویسندگان آن باید دوره‌های مشخصی را می‌گذراندند. گسترش اینترنت و رسانه‌های بزرگ به ایجاد و انتشار اخبار جعلی شکل تازه‌ای داده‌اند. امکان تهیه و توزیع اخبار و گزارشات در قالب های جدید و رسانه‌های امروزی با نظارت و مقررات کمتر انجام شده و بستر تهیه اخبار جعلی و گزارشات خلاف واقعیت محیا هستند. با این وجود امکان فهمیدن وضعیت درست و غلط بودن یک خبر یا گزارش کار چندان سختی نیست.

انواع خبر های جعلی

انواع مختلفی از اخبار جعلی در شبکه های اجتماعی و رسانه‌ها وجود دارد. ممکن است شما هم خبر جعلی زلزله یا خبر فوت جعلی، اخبار اقتصادی و سیاسی گمراه کننده و اطلاعات نادرست تاریخی را مشاهده کرده و یا حتی انتشار داده باشید. تقسیم بندی جعلیات بنا بر نیت سازندگان آن به صورتی است که در ادامه آورده شده است.

طعمه کلیک (Clickbait)

به طور معمول تیترهای جنجالی با تصاویر تحریف شده و قصه‌های عجیب باعث توجه کاربران می‌شوند. توجه کاربر باعث کیلک خوردن مطلب شده و از این رهگذر برای وبسایت‌ها و صفحات در شبکه‌های اجتماعی توجه و ترافیک به همراه می‌آورند. کلیک‌بِیت به این گروه از خبرهای جعلی و اطلاعات فریبکارانه‌ اطلاق می‌شود که به منظور ایجاد ترافیک برای وبسایت‌ها تهیه شده و انتشار می‌یابند.

عوام فریبی (Propaganda)

پروپاگاندا به اخبار نادرست و تحریف شده می‌گویند که کاربران و افکار عمومی را به سمت حمایت از یک جریان سیاسی یا اجتماعی هدایت کنند. هدف اصلی پروپاگاندا ایجاد تأثیر بر مخاطبان با نگرش‌ها، اعتقادات یا رفتار گوناگون است. عوام‌فریبی معمولاً با منابع مخفی رسانه‌ای و مسائل غیرشفاف همراه است.

خبرنگاری بی کیفیت (Poor Quality Journalism)

برخی مواقع روزنامه نگاران فرصت بررسی تمامی حقایقی که به دستشان رسیده را قبل از انتشار متن ندارند. این مساله باعث اشتباهات ناشی از بی دقتی شده و به اخبار جعلی دامن می‌زند. این وضعیت را خبرنگاری یا ژورنالیسم بی کیفیت گویند و یکی از علت‌های همیشگی ساخت خبر جعلی این مساله است. در این نوع از خبرنگاری، تاکید بر دقت، شفافیت، تأیید منابع و ارائه تحلیل‌های دقیق کمتر دیده می‌شود.

 عناوین گمراه کننده (Misleading headlines)

عناوینی هستند که با ایجاد ترتیب کلمات خاص توجه مخاطب را جلب می‌کنند. این عناوین معمولاً اطلاعات نادرست منتقل کرده و همراه با تحریف واقعیت می‌باشند. یک عنوان گمراه کننده می‌تواند به کمک جذابیتی که در خود دارد واقعیت تحریف شده را به راحتی منتقل کند.

محتوای تقلبی (Imposter Content)

محتوای تقلبی به معنای محتوا یا اطلاعاتی است که با هدف فریب مخاطبان تولید می‌شود. این نوع محتوا معمولاً به نقل از منابع رسمی یا قابل اعتماد منتشر می‌شوند. اما در واقع با تحریف، تزویر یا تقلب ساخته شده‌اند. هدف ایجاد محتوای تقلبی می‌تواند ترویج دیدگاه‌ها، انتشار شایعات، جلب توجه، کلاهبرداری یا سرقت اطلاعات شخصی باشد.

طنز یا طعنه (Satire or Parody)

طنز و طعنه معمولاً به منظور بیان انتقادات، نقدها یا دیدگاه‌های شخصی در قالبی سبک و شوخ‌طبعانه استفاده می‌شوند. «پارودی» به معنای تقلید بیش از حد و تخیلی از یک شخص، ایدئولوژی یا موضوع خاص است. در پارودی‌، ویژگی‌ها و جزئیات واقعیت‌ به شکلی تغییر یافته یا بزرگنمایی شده تا به یک نتیجه تقلیدی و خنده‌دار منجر شود.

اخبار جعلی و اطلاعات فریبکارانه چگونه پخش می‌شوند؟

اخبار جعلی اغلب از طریق وب‌سایت‌های خبری جعلی منتشر می‌شوند. بر اساس تحقیقات، رسانه‌های اجتماعی امکان گسترش ادعاهای نادرست را به سرعت فراهم می‌کنند. پژوهشگران نشان داده‌اند که سرعت نشر اخبار جعلی بیشتر از اخبار واقعی است و خبر سازی جعلی منجر به تحقق اهداف خاص می‌شود. الگوریتم‌های ایجاد تایم‌لاین در رسانه‌های اجتماعی مختلف اغلب محتوا را بر اساس معیارهایی از جمله اشتراک‌گذاری و لایک اولویت‌دهی می‌کنند. هیچکدام از شبکه‌های اجتماعی با دقت یا پژوهش اخبار و اطلاعات را دسته بندی نمی‌کنند. این رویکرد به گسترش محتواهای تلفیقی، مبالغه‌آمیز و اطلاعات غلط منجر می‌شود.

ترول‌ها یا همان کاربران اینترنتی آزارگر نیز در گسترش اخبار جعلی نقش دارند. گاهی اوقات ممکن است دلایل سیاسی باعث ایجاد گروه‌هایی از ترول‌ها شود که انتشار اخبار جعلی را به سود خود می‌دانند. یکی دیگر از روش‌هایی که برای انتشار گسترده اخبار جعلی استفاده می‌شود بهره گیری از تصاویر و ویدئوهای تقلبی است. این ابزار تشخیص اخبار جعلی را در نگاه اول سخت کرده و آنها را برای کاربران نا آشنا بسیار قانع کننده می‌سازند.

خطر انتشار اخبار جعلی

مردم بر اساس آنچه که در خبرها می‌خوانند تصمیمات مهمی می‌گیرند. نحوه شرکت در یک انتخابات و رای به جریانات و احزاب، انتخاب پزشک و نحوه درمان، قوانین و مقررات جاری و موارد دیگر از این جمله‌اند. گسترش خبرسازی جعلی درباره احزاب و شخصیت‌ها منجر به بدبینی مردم به سیاستمداران می‌شود. داستان‌های جعلی و گمراه‌کننده مرتبط با درمان‌های پزشکی و بیماری‌ها ممکن است منجر به تصمیمات نادرست و به خطر افتادن سلامت افراد شود. بسیاری از اخبار جعلی طراحی شده‌اند تا تنش‌های اجتماعی را تحریک و تشدید کنند.

روش‌های شناسایی اخبار جعلی

شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که خبر جعلی چیست و چگونه می‌توانید اخبار جعلی را در سایت‌ها و رسانه‌های اجتماعی دیگر شناسایی کنید؟ به عنوان یک دانش‌آموز، دانشجو یا محقق چطور می‌توان از اخبار جعلی دوری کرد؟ چگونه می‌توان از به اشتراک گذاری اطلاعات نادرست اجتناب ورزید؟ روش های زیادی برای پی بردن به درستی و نادرستی اخبار وجود دارد. می‌توانید از این روش‌ها برای تشخیص خبر جعلی استفاده کنید. در زیر ده راهنمایی برای شناسایی اطلاعات نادرست ارائه شده است.

۱- منبع را بررسی کنید

آدرس وب‌سایت صفحه‌ای که در حال مشاهده آن هستید را بررسی کنید. گاهی اوقات وب‌سایت‌های اخبار جعلی ممکن است اشتباهات املایی در آدرس داشته باشند یا از پسوندهای دامنه کمتر متداول مانند infonet یا offer استفاده کنند. اگر در مطلبی که به دنبال سنجش آن هستید به کتاب یا وبسایت یا خبرگزاری خاصی اشاره شده است آن را دنبال کنید.

۲- نویسنده را بررسی کنید

میزان قابل اعتماد بودن نویسنده یک مساله کلیدی در تشخیص اخبار جعلی است. نویسندگان اشاعه دهنده اطلاعات نادرست که سابقه بدی در این زمینه دارند خیلی قابل اعتماد نیستند. اگر نام نویسنده در مطلب ذکر نشده باشد احتمال جعلی بودن آن بیشتر است. نویسندگانی که از نام واقعی خود در نوشته‌هایشان استفاده می‌کنند و از روش‌های علم خبرنگاری بهره می‌گیرند مطمئن‌ترین نویسندگان هستند. در ضمن بررسی انگیزه‌های نویسنده هم در تشخیص درستی مطلب مهم و کلیدی است. پس شناختن نویسنده از چند جهت به کار تشخیص خبر جعلی می‌آید.

۳- سایر منابع را ببینید

آیا منابع خبری یا رسانه‌های قابل اعتماد دیگر در مورد خبر چیزی منتشر کرده‌اند؟ این پرسش می‌تواند نقش کلیدی در فهم راست و دروغ بودن مطلب داشته باشد. سازمان‌های خبری حرفه‌ای دارای دستورالعمل‌های سردبیری و منابع فراوانی برای انجام بررسی‌های میزان واقعیت خبر هستند، بنابراین نقل خبر از سوی ایشان یکی از نشانه‌های درستی مطلب است.

۴- ذهنیت انتقادی داشته باشید

بسیاری از اخبار جعلی به شکل هوشمندانه‌ای نوشته می‌شوند تا واکنش‌های احساسی قوی مانند ترس یا خشم را به وجود آورند. ذهنیت انتقادی را حفظ کنید و از خود بپرسید که آیا این مطلب نمی‌تواند یک نوشته جعلی باشد؟ چرا این داستان نوشته شده است؟ آیا در جهت ترویج یک ایده با دستور کار خاصی است؟ آیا هدف اصلی مطلب این نیست که من را به کلیک بر روی یک وب‌سایت دیگر وادار کند؟ داشتن ذهنیت انتقادی کمک می‌کند که در تشخیص اخبار جعلی به خبرگی برسید.

۵- واقعیت‌ها (Facts) را بررسی کنید

روایت های خبری قابل اعتماد شامل تعداد زیادی واقعیت‌ یا فکت هستند. واقعیت شامل داده‌ها، آمار، نقل قول‌های از کارشناسان و غیره می‌شود. گزارش‌های حاوی اطلاعات نادرست معمولاً تاریخ‌های نادرست یا زمان‌بندی‌های تغییر یافته دارند. بررسی دقیق فکت‌هایی که در یک خبر یا گزارش آورده شده است و تاریخ انتشار و جوانب دیگر می‌تواند در تشخیص اطلاعات نادرست شما را یاری کند.

۶- نظرات را ببینید

اگر گزارش یا خبر در قالب مقاله یا ویدئو بسیار هم معتبر به نظر رسید یا از منابع با اعتبار منتشر شده بود باز هم بخش نظرات را ببینید. نظرات زیر مطلب ممکن است معتبر نباشند اما در بسیاری از مواقع به شما در راستی آزمایی مطلب کمک می‌کنند. البته بیشتر وبسایت‌ها از ربات‌ یا افراد برای انتشار اطلاعات گمراه‌کننده در بخش نظرات استفاده می کنند.

۷- با تعصبات خود بجنگید

همه ما نسبت به برخی مسائل تعصب داریم. اگر بخواهیم در دام انتشار اخبار جعلی نیفتیم باید به این مساله دقت داشته باشیم. آیا تعصبات ممکن است بر روی نحوه واکنش ما به خبر یا مطلبی اثر داشته باشند؟ رسانه‌های اجتماعی بر اساس عادات، علایق، نظرات و مرورهای شما مطالب را پیشنهاد می‌دهند و این امر به انتشار اخبار نادرست وابسته به تعصبات گروه‌های مختلف کمک می‌کند. برای راستی آزمایی اخبار و گزارش‌ها باید از دام تعصبات رها شویم. هر چه مطالب، گزارشات و اخبار را از منابع متنوع جویا باشیم احتمالاً به نتیجه‌گیری‌های دقیق‌تر می‌رسیم.

۸- شوخی بودن مطلب را بررسی کنید

وب‌سایت‌های طنز معمولاً خوش اقبال و محبوب هستند. گاهی اوقات واضح نیست که یک روایت منتشر شده در چنین وبسایت‌هایی شوخی یا جدی است. وقتی خبری را می‌خوانید و یا علاقه به اشتراک آن دارید باید این مساله را بررسی کنید.

۹- اصالت تصاویر را به چالش بکشید

تصاویری که در رسانه‌های اجتماعی می‌بینید، ممکن است ویرایش شده یا تغییر یافته باشند. نشانه‌های ممکن شامل خمیدگی، تار بودن تصویر، وجود سایه‌های غیر واقعی، لبه‌های ناصاف، رنگ ناکامل و موارد دیگر می‌باشد. ممکن است تصویر دقیق باشد اما به متن مربوط نبوده یا تحریف شده باشد. می‌توانید از ابزارهایی مانند جستجوی تصویر گوگل استفاده کنید و به این نکته که تصویر از کجا آمده و آیا ویرایش شده یا نه پی ببرید.

۱۰- از سایت‌های بررسی واقعیت استفاده کنید

بعضی از معروف‌ترین سایت‌های بررسی واقعیت عبارتند از: Snopes، PolitiFact، Fact Check و BBC Reality Check. اخبار جعلی با دست به دست شدن توسط افراد نشر داده می‌شوند. افرادی که اطلاعات نادرست را بدون دقت به صحت و سلامت آن ارسال می‌کنند بزرگترین ابزار نشر محتوای نادرست هستند. وبسایت‌های بررسی واقعیت یا شناسایی اخبار جعلی به صورت حرفه‌ای درگیر این بحث هستند و به ارکان تشخیص خبر جعلی تبدیل شده‌اند.

بررسی واقعیت اخبار با Credder

Credder یک پلتفرم آنلاین است که برای رتبه بندی مقالات، نویسندگان و انتشارات جدید توسعه یافته است. شما می‌توانید برای تشخیص اخبار جعلی از این پلتفرم استفاده کنید. به این منظور مراحل زیر را دنبال نمایید.

• وارد Credder شوید و برای مطالب مربوطه جستجو کنید. در اینجا رتبه بندی عمومی و رتبه بندی کاربر را مشاهده خواهید کرد.
• هرچه رتبه‌ی مقاله یا مطلبی بالاتر باشد سطح درستی آن بیشتر است.
• می‌توانید با کلیک بر روی مطلب، سایت اصلی منتشر کننده آن را مشاهده نمایید.
• ابزار جستجو به شما امکان جستجو در میان مطالب و نویسندگان را با استفاده از کلمات کلیدی فراهم می‌کند.
• کاربر می‌تواند نویسندگان و مطالب را رتبه بندی کند. در ضمن هر کاربر خودش هم یک رتبه در Credder‌ دارد که تاثیر نظرات او روی مطالب را مشخص می‌کند.

پنج وبسایت مهم برای یادگیری تشخیص اخبار جعلی

وبسایت Spot The Troll

Spot The Troll وبسایت ویژه‌ای برای تشخیص کاربران واقعی از ربات‌ها در شبکه‌های اجتماعی است. اگر می‌خواهید در شبکه‌های اجتماعی به عنوان بات با شما برخورد نشود و یا می‌خواهید درباره یک اکانت خاص پرس و جو کنید این وبسایت به کار شما می‌آید.

وبسایت Bad News

Bad News یک وبسایت یا بازی آنلاین است که به شما تمامی تکنیک های اشاعه اخبار جعلی را با جزئیات آموزش می‌دهد. در این پلتفرم آنلاین به منظور کسب امتیاز باید مانند یک فرد حرفه‌ای منتشر کننده اخبار جعلی کار کنید و از این راه به جوانب مختلف بحث اخبار جعلی مسلط خواهید شد.

وبسایت‌های Scam Spotter و Jigsaw Phishing

حدود دو میلیارد مورد کلاهبرداری وابسته به اخبار جعلی فقط در سال ۲۰۱۹ در آمریکا گزارش شده است. وبسایت های Scam Spotter و Jigsaw Phishing‌ به منظور مواجهه با این چند دسته از این کلاهبرداری‌ها طراحی شده‌اند و شما می‌توانید در این پلتفرم‌های آنلاین پیام‌ها و اخبار جعلی که برایتان ارسال شده را از نظر کلاهبرداری بسنجید.

وبسایت Spot the Deepfake

به منظور مواجهه با ویدئوهای جعلی و تقلبی می‌توانید از این وبسایت استفاده کنید. یکی از رهاوردهای هوش مصنوعی ویدئوهای با کیفیت هستند که کلا بی اساس بوده و در نظر مشاهده کنندگان کاملا واقعی به نظر می‌رسند. وبسایت Spot the Deepfake توسط مایکروسافت توسعه یافته است و یکی از ابزار بسیار مفید در مواجهه با اخبار ویدئویی جعلی می‌باشد.

وبسایت Clearer Thinking

وبسایت Clearer Thinking به شما کمک می‌کند تا خودتان را بهتر بشناسید. اگر درگیر تعصب یا پیش داوری هستید و می‌خواهید از دام آن رها شوید این وبسایت می‌تواند به شما کمک کند. این پلتفرم شامل مطالب مفیدی درباره نحوه کارکرد مغز، زمانبندی و مواجهه با جهان امروز است. این سایت کمک می‌کند روش‌های مواجهه با جعلیات را در خود تقویت کنید.

نظرات و پیشنهادات شما؟

در این مطلب از کلاسیک وب با آموزش ۱۰ راه تشخیص اخبار جعلی در سایت ها و شبکه های اجتماعی در خدمت شما بودیم. در صورتی که تجربه، پرسش یا پیشنهادی دارید آن را در قسمت نظرات مطلب با ما در میان بگذارید.